آشنایی با داروهای پسوریازیس + نحوه مصرف

پسوریازیس چیست؟

پسوریازیس، که در زبان عامیانه به آن  صدفک نیز گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی مزمن و التهابی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری خودایمنی، در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم پوست حمله می‌کند و باعث تکثیر سریع سلول‌های پوستی می‌شود. لکه‌های قرمز، ضخیم و ملتهب با پوسته‌های نقره‌ای‌رنگ که اغلب با خارش، سوزش و درد همراه هستند. طبق آمارهای جهانی، حدود ۲ تا ۳ درصد جمعیت جهان به پسوریازیس مبتلا هستند، و در ایران نیز تخمین زده می‌شود که بیش از یک میلیون نفر با این مشکل دست و پنجه نرم کنند. در این وبلاگ مفصل، به بررسی جامع داروهای پسوریازیس می‌پردازیم و نکات عملی برای انتخاب درمان مناسب ارائه می‌دهیم.

علائم پسوریازیس

قبل از ورود به دنیای داروها، بیایید نگاهی به ریشه‌های بیماری بیندازیم. پسوریازیس یک اختلال ژنتیکی-ایمنی است که در آن چرخه طبیعی رشد سلول‌های پوست (که معمولاً ۲۸-۳۰ روز طول می‌کشد) به ۳-۴ روز کاهش می‌یابد. این امر باعث انباشت سلول‌های مرده و تشکیل پلاک‌های پوستی می‌شود. علائم اصلی شامل:

• لکه‌های قرمز و ملتهب: اغلب روی آرنج‌ها، زانوها، پوست سر، کمر و ناخن‌ها ظاهر می‌شوند.
• پوسته‌ریزی نقره‌ای: لایه‌های خشک و فلس‌مانند که با خاراندن جدا می‌شوند.
• خارش و درد: که می‌تواند خواب و فعالیت روزانه را مختل کند.
• تغییرات ناخن: مانند حفره‌دار شدن یا جدا شدن از بستر.

علت ابتلا به پسوریازیس

علل دقیق ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی مانند ژن HLA-Cw6، محرک‌های محیطی (استرس، عفونت‌ها، سیگار، الکل) و اختلال در سیستم ایمنی نقش کلیدی دارند.

انواع پسوریازیس

انواع پسوریازیس عبارتند از:

• پلاکی: شایع‌ترین (۸۰-۹۰%)، با پلاک‌های برجسته
• قطره‌ای: لکه‌های کوچک، اغلب پس از عفونت
• پوسچولار: تاول‌های چرکی، شدید و نادر
• معکوس: لکه‌های صاف در چین‌های پوستی
• اریترودرمیک: التهاب گسترده، با خطر تب و لرز

تشخیص معمولاً با معاینه بالینی توسط متخصص پوست انجام می‌شود، اما بیوپسی پوست در موارد مشکوک لازم است. در ایران، شیوع آن در جمعیت جوان بالاتر است و عوامل فرهنگی مانند رژیم غذایی پرچرب می‌تواند آن را تشدید کند.

درمان‌های موضعی برای پسوریازیس خفیف

برای پسوریازیس خفیف تا متوسط (که کمتر از ۳% سطح بدن را درگیر می‌کند)، داروهای موضعی گزینه‌ای ایمن و مؤثر هستند. این داروها مستقیماً روی پوست اعمال می‌شوند و التهاب را کاهش، رشد سلول را کند و پوسته‌ریزی را کنترل می‌کنند. بیش از ۸۰% بیماران با این درمان‌ها بهبود می‌یابند.

کورتیکواستروئیدهای موضعی

کورتیکواستروئیدها، مانند هیدروکورتیزون (برای نواحی حساس مانند صورت) و کلوبتازول (برای پلاک‌های ضخیم)، قوی‌ترین گزینه‌های موضعی هستند. مکانیسم این کورتیکواستروئیدها تقلید از هورمون کورتیزول برای سرکوب التهاب و خارش.

• نحوه استفاده: روزانه ۱-۲ بار روی نواحی کوچک، حداکثر ۲-۴ هفته برای جلوگیری از نازک شدن پوست.
• عوارض: آتروفی پوستی، استریا (جای زخم) و جذب سیستمیک در استفاده طولانی.

آنالوگ‌های ویتامین Dکندکننده‌های رشد سلولی

داروهایی مانند کلسیپوتریول (Dovonex) یا کلسیتریول، مشتقات ویتامین D هستند که رشد سلول‌های کراتینوسیت را مهار می‌کنند.

• نحوه استفاده: روزانه روی بدن یا پوست سر، اغلب با کورتیکواستروئیدها ترکیب می‌شود.
• عوارض: تحریک خفیف، افزایش کلسیم خون در موارد نادر.

در ایران، پماد دایوبت (حاوی کلسیپوتریول ۰.۰۵%) به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها معرفی شده و در داروخانه‌ها در دسترس است.

رتینوئیدهای موضعی ویتامین A مصنوعی

تازاروتن (Tazorac) رشد سلولی را تنظیم می‌کند.

• نحوه استفاده: شب‌ها روی پوست تمیز.
• عوارض: خشکی، قرمزی و حساسیت به نور ( مصرف ضدآفتاب ضروری است).

سایر

قطران زغال‌سنگ: کاهش پوسته‌ریزی، اما بوی نامطبوع و لک‌کننده.

• عوارض: تحریک، ممنوع در بارداری.

اسید سالیسیلیک: نرم‌کننده پوسته‌ها، در شامپوها برای پوست سر..

آنترالین: کندکننده رشد، اما تحریک‌کننده و لک‌کننده.

در مجموع، درمان‌های موضعی برای ۶۰-۷۰% بیماران کافی است، اما ترکیب آن‌ها (مانند کلسیپوتریول + بتامتازون) اثربخشی را تا ۹۰% افزایش می‌دهد.

بهترین قرص برای پسوریازیس چیست؟ (درمان خوراکی)

درمان سیستمیک برای پسوریازیس متوسط تا شدید

وقتی پسوریازیس بیش از ۱۰% بدن را درگیر می‌کند، داروهای سیستمیک (خوراکی یا تزریقی) وارد میدان می‌شوند. این داروها کل بدن را هدف قرار می‌دهند و سیستم ایمنی را تعدیل می‌کنند، این درمان‌ها برای ۲۰-۳۰% بیماران لازم است.

متوترکسات

متوترکسات، یک آنتی‌متابولیت، رشد سلولی را مهار می‌کند.

• نحوه استفاده: دوز هفتگی ۷.۵-۲۵ میلی‌گرم خوراکی، با نظارت کبدی.
• عوارض: تهوع، مشکلات کبدی، سرکوب مغز استخوان.

 سیکلوسپورین

سیکلوسپورین (Neoral) T-سلول‌ها را مهار می‌کند.

• نحوه استفاده: خوراکی برای ۳-۶ ماه در موارد حاد.
• عوارض: فشار خون بالا، مشکلات کلیوی، اما کوتاه‌مدت.

آسیترتین (رتینوئید خوراکی)

آسیترتین (Soriatane) ویتامین A مصنوعی است.

• نحوه استفاده: روزانه برای ۶-۱۲ ماه.
• عوارض: خشکی لب‌ها، افزایش کلسترول، ممنوع در بارداری (تا ۳ سال پس از قطع).

آپریملاست و دیمتیل فومارات

آپریملاست (Otezla) PDE4 را مهار می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد.

• نحوه استفاده: دو قرص روزانه.
• عوارض: اسهال، افسردگی.

این داروها نیاز به نظارت دقیق دارند، زیرا خطر عفونت و سرطان را افزایش می‌دهند.

بیولوژیک ها برای درمان پسوریازیس شدید

بیولوژیک‌ها، آنتی‌بادی‌های مونوکلونال تزریقی، بخش‌های خاصی از سیستم ایمنی مانند TNF-α یا IL-17 را هدف قرار می‌دهند. برای پسوریازیس متوسط تا شدید، بیش از ۹۰% بهبود ایجاد می‌کنند.

مهارکننده‌های TNF-α ادالیموماب (Humira)، اتانرسپت (Enbrel)

• نحوه استفاده: تزریق زیرجلدی هر ۱-۲ هفته.
• عوارض: عفونت، تزریق درد.

در ایران، بیوژنریک‌های بومی مانند CinnoRA (آدالیموماب) و Altebrel (اتانرسپت) تولید می‌شوند که هزینه را تا ۷۰% کاهش می‌دهند، اما دسترسی محدود است.

مهارکننده‌های IL-17 سکوکینوماب (Cosentyx)، ایکسیکیزوماب (Taltz)

سکوکینوماب (Cosentyx)

• نحوه استفاده: تزریق زیرجلدی ۳۰۰ میلی‌گرم هر ۴ هفته پس از دوز اولیه
• عوارض: عفونت تنفسی و واکنش محل تزریق
• ممنوع در حساسیت شدید و سل فعال

 ایکسیکیزوماب (Taltz)

• نحوه استفاده: تزریق زیرجلدی ۸۰ میلی‌گرم هر ۴ هفته پس از دوز اولیه،
• عوارض: عفونت و تحریک پوستی

مهارکننده‌های IL-23 گوسلکوماب (Tremfya)، ریسانکیزوماب(Skyrizi)

گوسلکوماب (Tremfya)

• نحوه استفاده : تزریق زیرجلدی ۱۰۰ میلی‌گرم هر ۸ هفته،
• عوارض : خفیف مانند سردرد و عفونت تنفسی، ممنوع در حساسیت و با احتیاط در بارداری

ریسانکیزوماب (Skyrizi)

• نحوه استفاده : تزریق زیرجلدی ۱۵۰ میلی‌گرم هر ۱۲ هفته،
• عوارض: شامل خستگی و عفونت قارچی، ممنوع در حساسیت و نیاز به تست کبدی در IBD

نوردرمانی و درمان‌های جایگزین پسوریازیس

نوردرمانی (فتوتراپی) با UVB یا PUVA، رشد سلولی را کند می‌کند. ۲-۳ بار در هفته، اثربخشی بالا برای نواحی وسیع.

درمان‌های جایگزین شامل:

• آلوئه‌ورا و عسل: کاهش التهاب، موضعی
• زردچوبه : ضدالتهابی خوراکی، ۱ گرم روزانه
• امگا-۳: از روغن ماهی، برای کاهش التهاب

طب سنتی ایرانی مانند حجامت یا زالو، در سایت‌هایی مانند طب شیعه توصیه شده، اما شواهد علمی ضعیف است.

دارو تزریقی برای درمان پسوریازیس

رمیکید از جمله آمپول‌هایی است که برای درمان پسوریازیس پلاکی استفاده می‌شود.

بهترین کرم برای پسوریازیس

انتخاب بهترین کرم برای پسوریازیس به شدت بیماری، محل ضایعات و پاسخ بدن بیمار بستگی دارد، اما پمادهای ترکیبی مانند کلسیپوتریول/بتامتازون (دايوبت) اغلب به عنوان گزینه‌ای برتر برای پسوریازیس پلاکی خفیف تا متوسط توصیه می‌شوند. این کرم، که حاوی آنالوگ ویتامین D و کورتیکواستروئید است، رشد سریع سلول‌های پوستی را کند کرده و التهاب و پوسته‌ریزی را کاهش می‌دهد.

دایوبت تا ۸۰% بهبود در علائم پوستی ایجاد می‌کند و برای پوست سر و بدن مناسب است، اما نباید بیش از ۴ هفته متوالی استفاده شود تا از عوارضی مانند نازک شدن پوست جلوگیری شود. گزینه‌های دیگر مانند تازاروتن (Tazorac) برای پلاک‌های مقاوم و هیدروکورتیزون برای نواحی حساس (مانند صورت) نیز مؤثرند، اما نیاز به نسخه و نظارت پزشکی دارند. در ایران، محصولات بومی مانند پمادهای حاوی کلسیپوتریول در دسترس هستند و هزینه کمتری دارند، اما مشورت با متخصص پوست برای انتخاب کرم مناسب با نوع پسوریازیس ضروری است.

بهترین کرم برای پسوریازیس برای پوست سر

برای پوست سر، شامپوهای حاوی قطران زغال‌سنگ یا اسید سالیسیلیک نیز توصیه می‌شوند، زیرا پوسته‌ریزی را کاهش داده و به نفوذ بهتر داروهای موضعی کمک می‌کنند. محصولاتی مانند شامپو کل تار (Coal Tar) در کنار کرم‌های مرطوب‌کننده مانند سریتا می‌توانند مکمل خوبی باشند.

نکته کلیدی: همیشه از مرطوب‌کننده‌های بدون عطر مانند سرامیدها یا اوسرین پس از کرم‌های درمانی استفاده کنید تا خشکی پوست کاهش یابد و اثربخشی افزایش یابد.

عوارض جانبی داروهای پسوریازیس

عوارض جانبی داروهای پسوریازیس بسته به نوع دارو (موضعی، سیستمیک، بیولوژیک) متفاوت است:

موضعی (کورتیکواستروئیدها، کلسیپوتریول، تازاروتن): نازک شدن پوست، استریا، تحریک و قرمزی، خشکی شدید، حساسیت به نور، و ندرتاً افزایش کلسیم خون.

سیستمیک (متوترکسات، سیکلوسپورین، آسیترتین): تهوع، خستگی، آسیب کبدی یا کلیوی، افزایش فشار خون، افزایش کلسترول، سرکوب مغز استخوان، و خطر عفونت

بیولوژیک (سکوکینوماب، آدالیموماب): عفونت‌های شدید (سل، قارچی، تنفسی در ۱۴-۲۷% بیماران)، واکنش‌های حساسیتی، تشدید بیماری التهابی روده، و افزایش آنزیم‌های کبدی

توصیه‌های قبل و حین درمان

• نظارت دقیق پزشکی برای داروهای سیستمیک و بیولوژیک
• استفاده از مرطوب‌کننده‌ها برای کاهش تحریک موضعی
• آزمایش خون منظم برای جلوگیری از عوارض کبدی و کلیوی

پسوریازیس و بارداری

پسوریازیس در دوران بارداری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا برخی داروها برای جنین خطرناک‌اند و نیاز به انتخاب درمان‌های ایمن است. طبق NIH، حدود ۵۰% زنان در بارداری بهبود علائم را تجربه می‌کنند (به دلیل تغییرات هورمونی)، اما در ۲۰% موارد بیماری تشدید می‌شود. کورتیکواستروئیدهای موضعی کم‌قدرت (مانند هیدروکورتیزون) و مرطوب‌کننده‌های ساده (مانند وازلین یا اوسرین) ایمن‌ترین گزینه‌ها هستند و خطر کمی برای جنین دارند.

کلسیپوتریول در دوزهای کم (کمتر از ۵۰ گرم در هفته) نیز معمولاً بی‌خطر است، اما تازاروتن و آسیترتین به دلیل خطر تراتوژنیسیتی (ناهنجاری جنین) کاملاً ممنوع‌اند و تا ۳ سال پس از قطع آسیترتین بارداری توصیه نمی‌شود. بیولوژیک‌ها مانند سکوکینوماب یا آدالیموماب داده‌های محدودی دارند، اما در رجیستری‌های بارداری، خطر عمده‌ای گزارش نشده؛ با این حال، فقط در موارد شدید و با نظر پزشک استفاده می‌شوند.

زنان باردار باید از استرس، عفونت‌ها و محرک‌ها (مانند سیگار) دوری کنند. مشورت با متخصص پوست و زنان قبل و حین بارداری برای تنظیم درمان و نظارت بر سلامت جنین حیاتی است.

برای درمان پسوریازیس چه بخوریم؟

رژیم غذایی نقش مهمی در مدیریت پسوریازیس دارد، زیرا غذاهای التهاب‌زا می‌توانند علائم را تشدید کنند، در حالی که رژیم‌های ضدالتهابی بهبود ایجاد می‌کنند. رژیم مدیترانه‌ای، غنی از امگا-۳ (ماهی‌های چرب مانند سالمون)، سبزیجات برگ‌دار، میوه‌ها، آجیل و روغن زیتون، به دلیل کاهش التهاب سیستمیک توصیه می‌شود.

مطالعات WebMD نشان می‌دهد که کاهش وزن (حتی ۵-۱۰%) می‌تواند شدت پلاک‌ها را تا ۵۰% کاهش دهد، به‌ویژه در افراد چاق زردچوبه (۱ گرم روزانه) و آنتی‌اکسیدان‌ها (مانند بلوبری و اسفناج) نیز التهاب را مهار می‌کنند. از سوی دیگر، غذاهای التهاب‌زا مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، شکر، الکل و گلوتن (در افراد حساس به سلیاک) باید محدود شوند، زیرا اسید آراشیدونیک موجود در آن‌ها التهاب را افزایش می‌دهد. مصرف خاکشیر و بارهنگ نیز برای سم‌زدایی و کاهش التهاب پیشنهاد می شود، هرچند شواهد علمی قوی نیست.

برای اثربخشی بیشتر، بیماران باید رژیم را با سبک زندگی سالم (خواب کافی، کاهش استرس) و داروها ترکیب کنند. نوشیدن آب فراوان و اجتناب از فست‌فود نیز توصیه می‌شود. مکمل‌های امگا-۳ و ویتامین D (در صورت کمبود) می‌توانند مکمل رژیم باشند، اما باید تحت نظر پزشک مصرف شوند تا از تداخل با داروها جلوگیری شود.

سؤالات متداول

پسوریازیس مسری است؟

پسوریازیس یک بیماری ژنتیکی-ایمنی است و اصلاً مسری نیست؛ نمی‌توانید آن را از طریق تماس، هوا یا اشتراک وسایل بگیرید. علائم پوستی ناشی از واکنش داخلی بدن است و عوامل خارجی فقط محرک هستند، نه علت انتقال. با این حال، استرس یا عفونت‌ها می‌توانند آن را در افراد مستعد شعله‌ور کنند، پس تمرکز روی مدیریت شخصی مهم است.

آیا بیولوژیک‌ها برای همه مناسب‌اند؟

بیولوژیک‌ها برای پسوریازیس متوسط تا شدید عالی هستند (بهبود ۹۰%)، اما برای افراد با عفونت فعال، سرطان سابقه‌دار یا بارداری مناسب نیستند، زیرا سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند. هزینه بالا و نیاز به تزریق منظم چالش است، اما در ایران بیوژنریک‌ها دسترسی را آسان‌تر کرده‌اند. نظارت پزشکی ضروری است.

چگونه عوارض داروهای موضعی را کاهش دهیم؟

عوارض مانند نازک شدن پوست را با استفاده کوتاه‌مدت (حداکثر ۲ هفته) و ترکیب با مرطوب‌کننده‌ها کاهش دهید. از نواحی حساس مانند صورت اجتناب کنید و همیشه ضدآفتاب بزنید. اگر تحریک رخ داد، بلافاصله قطع و به پزشک مراجعه کنید؛ این نکات اثربخشی را حفظ کرده و ریسک را به حداقل می‌رسانند.

پسوریازیس با چه غذاهایی بدتر می‌شود؟ 

غذاهای التهاب‌زا مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، الکل و گلوتن (در افراد با این حساسیت) علائم را تشدید می‌کنند، زیرا اسید آراشیدونیک التهاب را افزایش می‌دهد. برعکس، رژیم مدیترانه‌ای با ماهی، سبزیجات و امگا-۳ کمک‌کننده است. مطالعات نشان می‌دهد کاهش وزن ۱۰% علائم را ۵۰% بهبود می‌بخشد.

خرید داروهای پسوریازیس با داروگ

برخی از داروهای پسوریازیس ممکن است در داروخانه‌ها به سختی یافت شوند. از طرفی مصرف انواع داروهای خوراکی و قرص برای درمان پسوریازیس یا بهترین کرم برای پسوریازیس جهت جلوگیری از عوارض آن بسیار حیاتی است. برای این منظور می‌توانید به داروگ مراجعه کنید. داروگ سامانه اینترنتی دارو کمیاب است که نسخه شما را میان هزاران داروخانه در سطح کشور جستجو می‌کند.