نکاتی که درباره تداخل دارویی باید بدانید!

تداخل دارویی چیست؟

هر زمان که بیش از یک دارو مصرف می‌کنید یا حتی آن را با غذاها، نوشیدنی‌ها یا داروهای بدون نسخه میل می‌کنید، در معرض خطر تداخل دارویی هستید. بیشتر تداخلات دارویی جدی نیستند. اما از آنجایی که تعدادی از آنها جدی هستند، مهم است که قبل از مصرف داروهای خود، پیامد احتمالی آن را بدانید.

تداخلات دارویی چند نوع است؟

تداخلات دارو با دارو

هر چه تعداد داروهای بیشتری مصرف کنید، احتمال تداخل داروی شما با داروی دیگری بیشتر می‌شود. تداخلات دارو با دارو می‌تواند عملکرد داروهای شما را کاهش دهد. ممکن است عوارض جانبی غیر منتظره جزئی یا جدی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر همزمان یک داروی ضد درد مانند ویکودین و یک آنتی هیستامین آرام بخش مانند بنادریل مصرف کنید، خواب آلودگی بیشتری خواهید داشت زیرا هر دو دارو باعث این عارضه جانبی می شوند.

تداخلات دارو با غذا یا نوشیدنی

بر روی بطری بعضی داروها عبارت “از خوردن آب گریپ فروت اجتناب کنید” وجود دارد که بیانگر این است که بعضی داروها می توانند با غذاها یا نوشیدنی‌ها تداخل داشته باشند. به عنوان مثال، آب گریپ فروت می تواند سطح آنزیم هایی را در کبد شما مسئول تجزیه داروها هستند، کاهش دهد. سطح خونی یک داروی تداخل کننده ممکن است افزایش یابد و منجر به مسمومیت شود. این تداخل می‌تواند با استاتین‌هایی که معمولاً برای کاهش کلسترول استفاده می‌شوند، مانند آتورواستاتین، لوواستاتین یا سیمواستاتین رخ دهد. همچنین می‌تواند باعث ایجاد درد عضلانی یا حتی آسیب شدید عضلانی به نام رابدومیولیز باشد.

جهت جلوگیری از تداخل دارویی با غذا، می‌توان ساعت مصرف دارو را تغییر داد. برخی داروها را بهتر است با معده خالی (مانند فورزماید) و برخی دیگر را (مانند آسپرین و متفرمین) همراه با غذا مصرف کرد.

تداخلات دارویی با بیماری

تداخلات دارویی همیشه فقط با سایر داروها یا غذاها رخ نمی دهد. وضعیت پزشکی شما نیز می‌تواند بر نحوه عملکرد دارو تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، داروهای ضداحتقان خوراکی بدون نسخه مانند سودوافدرین (Sudafed) یا فنیل افرین (Sudafed PE) ممکن است فشار خون را افزایش دهند. در صورت داشتن فشار خون بالا، این داروها می‌توانند خطرناک باشند.

تداخلات دارویی چگونه رخ می دهد؟

تداخلات دارویی می توانند به شکل‌های مختلفی رخ دهند:

• تداخل فارماکودینامیک (تأثیرات فیزیولوژیک داروها بر بدن)

این تداخل زمانی اتفاق می‌افتد که دو داروی تجویز شده با هم در یک مکان گیرنده، مشابه عمل کنند و منجر به اثر بیشتر (افزودنی یا هم افزایی) یا کاهش اثر (آنتاگونیست) شوند. به عنوان مثال، زمانی که کلرپرومازین، که گاهی برای کمک به جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ استفاده می شود، و هالوپریدول، یک داروی ضد روان پریشی برای اسکیزوفرنی، با هم تجویز می شوند، ممکن است خطر ایجاد یک ریتم نامنظم قلبی جدی و احتمالا کشنده را ایجاد کنند.

• تداخل فارماکوکینتیک (تأثیر بدن بر داروها)

اگر یک دارو بر جذب، توزیع، متابولیسم یا دفع داروی دیگر تأثیر بگذارد، ممکن است یک تداخل فارماکوکینتیک رخ دهد. به عنوان مثال:

جذب:

برخی داروها می توانند جذب داروی دیگری را در جریان خون شما تغییر دهند. به عنوان مثال، کلسیم می تواند به برخی داروها متصل شود و جذب را مسدود کند. دولوتگراویر( درمان HIV ) نباید همزمان با کربنات کلسیم مصرف شود. زیرا می تواند مقدار دولوتگراویر جذب شده در جریان خون را کاهش دهد و اثربخشی آن را در درمان عفونت HIV کاهش دهد. دولوتگراویر باید 2 ساعت قبل یا 6 ساعت بعد از داروهایی که حاوی کلسیم یا سایر مواد معدنی هستند، مصرف شود تا از این تداخل جلوگیری شود. به همین ترتیب، بسیاری از داروها را نمی توان با شیر یا محصولات لبنی مصرف کرد. زیرا با کلسیم پیوند می‌یابند. داروهایی که بر تحرک معده یا روده، pH یا فلور طبیعی تأثیر می‌گذارند نیز می‌توانند منجر به تداخل دارویی شوند.

توزیع:

تداخلات اتصال پروتئینی زمانی رخ می دهد که دو یا چند داروی متصل به پروتئین برای تعداد محدودی از محل های اتصال بر روی پروتئین‌های پلاسما رقابت کنند. یک نمونه از تداخل بین اسید فنوفیبریک است که برای کاهش کلسترول و تری گلیسیرید خون استفاده می شود و وارفارین، یک رقیق کننده معمول خون برای کمک به جلوگیری از لخته شدن خون که فنوفیبریک اسید می تواند اثرات وارفارین را افزایش دهد و باعث خونریزی راحت‌تری شود.

متابولیسم:

داروها معمولاً به عنوان داروی بدون تغییر (والد) یا به عنوان یک متابولیت که به نوعی تغییر یافته است از بدن دفع می شوند. آنزیم‌های کبد، معمولا آنزیم های CYP450، اغلب مسئول تجزیه داروها برای دفع از بدن هستند. با این حال، سطح آنزیم ممکن است بالا یا پایین برود و بر نحوه تجزیه داروها تأثیر بگذارد. برای مثال، استفاده از دیلتیازم (داروی فشار خون) همراه با سیمواستاتین (داروی کاهش کلسترول) ممکن است سطوح خونی و عوارض جانبی سیمواستاتین را افزایش دهد. دیلتیازم می تواند آنزیم های CYP450 3A4 مورد نیاز برای تجزیه (متابولیسم) سیمواستاتین را مهار کند (مسدود کند). سطوح بالای سیمواستاتین در خون می‌تواند منجر به عوارض جدی کبدی و عضلانی شود.

دفع:

برخی از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، مانند ایندومتاسین، ممکن است عملکرد کلیه را کاهش داده و بر دفع لیتیوم، دارویی که برای اختلال دوقطبی استفاده می شود، تأثیر بگذارد. ممکن است برای استفاده ایمن از هر دو دارو با هم نیاز به تنظیم دوز یا نظارت مکرر توسط پزشک داشته باشید.

برای پیشگیری از تداخل دارویی چه باید کرد؟

برای این منظور لازم است قبل از مصرف هر نوع دارو، جدول ترکیبات آن را بخوانید. همچنین بهتر است زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید درباره داروهای مصرفی خود، مخصوصا داروهای خاص صحبت کنید. راه سوم نیز استفاده از بانک اطلاعات دارویی داروگ است. با کلیک روی لینک درج شده و تایپ داروی مصرفی خود می‌توانید درباره داروهای مختلف و تداخل دارویی هر دارو اطلاعات بیشتری کسب کنید.

برای رفع تداخل دارویی چه باید کرد؟

به طور کلی تداخل دارویی ممکن است باعث افزایش یا کاهش اثر مفید دارو مصرفی گردد. در نتیجه زمانی که مشاهده می‌کنید که داروی دریافتی تاثیری در درمان شما نمی‌گذارد یا دچار عوارض جانبی بیشتر از آنچه ذکر شده می‌شوید، بهتر است ترکیبات آن را چک کرده و با داروهای دیگر خود بررسی کنید. تغییر ساعت مصرف دارو می‌تواند از این تداخل جلوگیری کند. اما به این نکته توجه داشته باشید که زمان جذب کامل انواع داروها در بدن متفاوت است. لازم به ذکر است که تداخل دارویی برخی داروها می‌تواند بسیار خطرناک باشد. برای رفع علائم آن حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید:

برای آشنایی با داروهایی که می‌توانند باعث حساسیت دارویی شوند! روی لینک آن کلیک کنید.