قرص متفورمین برای لاغری چگونه باید مصرف شود؟

قرص گلوکوفاژ برای لاغری

گلوکوفاژ (Glucophage) نام تجاری داروی متفورمین است که عمدتاً برای مدیریت قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود. اگرچه این دارو برای کاهش وزن به طور خاص توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید نشده است، برخی پزشکان آن را به صورت خارج از برچسب (off-label) برای کاهش وزن در شرایط خاصی تجویز می‌کنند. با این حال، استفاده از گلوکوفاژ برای لاغری باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا سوء مصرف آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد.

متفورمین برای کاهش وزن چگونه کار می‌کند؟

متفورمین (گلوکوفاژ) یک داروی تجویزی از گروه بیگوانیدها است که برای درمان و پیشگیری از دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود.

انسولین هورمونی مهم است که به بدن کمک می‌کند قند موجود در خون را برای تولید انرژی مصرف کند. وقتی انسولین کافی وجود نداشته باشد یا بدن نتواند به درستی از انسولین استفاده کند، سطح قند خون بالا می‌رود. متفورمین به بدن کمک می‌کند تا انسولین را بهتر تنظیم کرده و از آن استفاده کند، همچنین میزان جذب قند از غذا را کاهش می‌دهد.

پزشکان هنوز به طور کامل مطمئن نیستند که متفورمین چگونه به کاهش وزن کمک می‌کند، اما گمان می‌کنند که ترکیبی از عوامل در این فرآیند نقش دارند. شاید مهم‌ترین عامل این باشد که متفورمین اشتها را کاهش می‌دهد. این کار تا حدی با افزایش سطح هورمون‌هایی انجام می‌شود که باعث کاهش احساس گرسنگی می‌شوند. همچنین متفورمین:

• تولید گلوکز توسط کبد را محدود می‌کند، بنابراین ممکن است نیاز به انسولین کمتری داشته باشید.
• مقاومت به انسولین را بهبود می‌بخشد تا انسولین تولیدشده توسط بدن بهتر عمل کند.
• میکروبیوم روده را تغییر می‌دهد، یعنی میکروارگانیسم‌هایی در سیستم گوارشی که به تجزیه غذا کمک می‌کنند.

همه این موارد به نظر می‌رسد در کاهش وزن نقش دارند.

بیشتر بخوانید:

کاربرد و عوارض متفورمین و گلوکوفاژ برای تنبلی تخمدان

متفورمین و چاقی (آیا متفورمین برای کاهش وزن مؤثر است؟)

متفورمین یک قرص جادویی برای کاهش وزن نیست، اما می‌تواند به کاهش مقدار متوسطی از وزن و جلوگیری از افزایش وزن کمک کند. کسانی که مقاومت شدید به انسولین دارند، بیشتر احتمال دارد کاهش وزن قابل توجهی را تجربه کنند. همچنین متفورمین می‌تواند بر مراکز تنظیم اشتها در مغز اثر بگذارد و باعث شود زودتر احساس سیری کنید و کمتر غذا بخورید.

به احتمال زیاد، کاهش وزنی که با متفورمین تجربه می‌کنید به اندازه برخی داروهای دیگر دیابت مانند سماگلوتاید (اوزمپیک، ویگووی) یا تیرزپاتید (مونجارو، زپباند) نخواهد بود. FDA داروهای ویگووی و زپباند را برای درمان کاهش وزن تأیید کرده است.

در یک مطالعه بلندمدت با بیش از ۳,۰۰۰ شرکت‌کننده، میانگین کاهش وزن برای افرادی که متفورمین مصرف کردند، حدود ۲.۵ کیلوگرم بود. حدود یک‌سوم افرادی که متفورمین مصرف کردند، پس از یک سال حداقل ۵٪ از وزن بدن خود را از دست دادند. هرچه مدت طولانی‌تر (تا ۱۵ سال) متفورمین مصرف کردند، نتایج بهتری داشتند و میانگین کاهش وزن طولانی‌مدت به ۶.۲٪ از وزن بدن رسید.

با این حال، اثرات کاهش وزن متفورمین تاکنون به اندازه کافی پایدار نبوده که به عنوان یک داروی کاهش وزن در نظر گرفته شود. همچنین نمی‌تواند جایگزین رژیم غذایی سالم و ورزش منظم شود.

چه کسانی  می‌توانند از متفورمین برای کاهش وزن استفاده کنند؟

اکثر افرادی که متفورمین مصرف می‌کنند، دیابت نوع ۲ دارند. اگر دیابت نوع ۲ دارید، کاهش وزن می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کند.

افراد دیگری که ممکن است برای کاهش وزن متفورمین تجویز شود، شامل موارد زیر هستند:

– افرادی که چاقی دارند، یعنی شاخص توده بدنی (BMI) ۳۰ یا بالاتر دارند. مطالعات نشان می‌دهد که حتی اگر دیابت نوع ۲ نداشته باشید اما چاقی داشته باشید، متفورمین می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. کاهش وزن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد.

– افرادی که مقاومت به انسولین دارند، وضعیتی که در آن بدن انسولین تولید می‌کند اما نمی‌تواند به درستی از آن استفاده کند. متفورمین به بدن کمک می‌کند تا به انسولین تولیدشده توسط پانکراس واکنش بهتری نشان دهد.

– افرادی که داروهای ضد روان‌پریشی مصرف می‌کنند. برخی از این داروها باعث افزایش وزن می‌شوند که خطر دیابت نوع ۲ و مشکلات دیگر مانند کلسترول بالا را افزایش می‌دهد. متفورمین ممکن است به جلوگیری از افزایش وزن در افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، کمک کند.

متفورمین برای لاغری با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک بیماری هورمونی است که تا ۵ میلیون زن (و افرادی که در بدو تولد به عنوان زن شناخته شده‌اند) در آمریکا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیش از نیمی از این افراد تا سن ۴۰ سالگی به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. PCOS همچنین باعث مشکلاتی در چرخه قاعدگی، عوارض بارداری و یکی از علل شایع ناباروری است. متفورمین نه تنها می‌تواند به جلوگیری از افزایش وزن در افراد مبتلا به PCOS کمک کند، بلکه ممکن است:

• تخمک‌گذاری را بازگرداند.
• مقدار آندروژن (هورمون مردانه مسئول بسیاری از علائم PCOS) را در بدن کاهش دهد.
• خطر سقط جنین را کاهش دهد.
• خطر دیابت بارداری (دیابت در دوران بارداری) را کاهش دهد.

چه کسانی نباید متفورمین برای کاهش وزن مصرف کنند؟

متفورمین می‌تواند برای بسیاری از افراد مفید باشد، اما همه نباید آن را مصرف کنند. پزشک ممکن است متفورمین را تجویز نکند اگر:

• دیابت کنترل‌نشده داشته باشید.
• به این دارو حساسیت داشته باشید.
• عفونت جدی داشته باشید.
• اخیراً حمله قلبی داشته باشید.
• نارسایی قلبی داشته باشید.
• مشکلات تنفسی داشته باشید.
• مشکلات گردش خون داشته باشید.
• الکل را به طور مکرر یا به مقدار زیاد مصرف کنید.

اگر بیماری کلیوی جدی دارید، پزشک احتمالاً متفورمین را توصیه نخواهد کرد، زیرا خطر ابتلا به یک بیماری نادر اما جدی به نام اسیدوز لاکتیک افزایش می‌یابد. اما اگر بیماری کلیوی شما در مراحل اولیه باشد و پزشک معتقد باشد که متفورمین بهترین دارو برای شماست، ممکن است بتوانید آن را مصرف کنید.

در گذشته، پزشکان متفورمین را برای افراد مبتلا به بیماری قلبی مزمن یا بیماری کبدی مزمن تجویز نمی‌کردند. اما اکنون کارشناسان معتقدند که برخی از افراد مبتلا به این شرایط می‌توانند متفورمین مصرف کنند، به شرطی که به دقت تحت نظر باشند تا از عوارض جلوگیری شود.

دوز متفورمین برای کاهش وزن

مانند بسیاری از داروها، دوز متفورمین به وضعیت سلامتی شما بستگی دارد. معمولاً پزشکان از رویکرد افزایش تدریجی استفاده می‌کنند: ابتدا دوز پایین‌تری تجویز می‌کنند و سپس به تدریج آن را افزایش می‌دهند یا داروی دیگری اضافه می‌کنند تا سطح قند خون به سطوح ایمن برسد.

دوز شما همچنین به نوع متفورمینی که مصرف می‌کنید بستگی دارد:

• فوری‌رهش (Immediate-release): اگر این نوع قرص را مصرف کنید، ممکن است با ۵۰۰ میلی‌گرم یک یا دو بار در روز شروع کنید یا دوز یک‌بار در روز ۸۳۵ میلی‌گرم مصرف کنید. در صورت لزوم، پزشک می‌تواند دوز را به آرامی به دوز هدف (نگهدارنده) ۸۵۰ یا ۱,۰۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز افزایش دهد.
• طولانی‌رهش (Extended-release، کپسول): معمولاً این نوع را یک بار در روز، با دوز ۵۰۰ یا ۱,۰۰۰ میلی‌گرم شروع می‌کنید. پزشک می‌تواند دوز را به آرامی تا حداکثر ۲,۰۰۰ میلی‌گرم یک یا دو بار در روز افزایش دهد.

دوز متفورمین برای کاهش وزن در افراد بدون دیابت

متفورمین به عنوان داروی کاهش وزن تأیید نشده است، بنابراین اطلاعات برچسب‌گذاری درباره دوز مناسب برای این منظور وجود ندارد. با این حال، پزشکان دریافته‌اند که چه دوزهایی برای بیمارانشان مناسب‌تر است. در یک مطالعه، افراد با ۵۰۰ میلی‌گرم در روز شروع کردند و به تدریج تا ۲,۵۰۰ میلی‌گرم افزایش دادند. میانگین دوز نهایی ۲,۲۳۰ میلی‌گرم در روز بود. در مطالعه دیگری، شرکت‌کنندگان با مصرف ۱,۵۰۰ میلی‌گرم متفورمین در روز وزن کم کردند.

بهترین موقع مصرف قرص متفورمین برای لاغری

چه برای کاهش وزن و چه برای درمان دیابت متفورمین مصرف کنید، داروها یکسان هستند.

قرص‌های طولانی‌رهش را یک بار در روز مصرف می‌کنید. این نوع داروها را هرگز نباید جوید، خرد کرد یا تکه‌تکه کرد، زیرا این کار باعث می‌شود مقدار زیادی از دارو به سرعت وارد بدن شود. اگر در بلعیدن قرص مشکل دارید، با داروساز خود درباره گزینه‌های جایگزین صحبت کنید. اگر مشکلات ادامه داشت، با پزشک خود مشورت کنید؛ ممکن است به نسخه متفاوتی نیاز داشته باشید.

متفورمین همچنین به صورت قرص‌های استاندارد یا سوسپانسیون (مایع) در دسترس است که بدن آن‌ها را سریع‌تر جذب می‌کند. این‌ها معمولاً یک یا دو بار در روز مصرف می‌شوند. اگر از نوع مایع استفاده می‌کنید، همیشه از سرنگ خوراکی، فنجان دارویی یا قاشق اندازه‌گیری مخصوص دارو استفاده کنید. قاشق‌های آشپزخانه برای داروها به اندازه کافی دقیق نیستند.

همیشه متفورمین را همراه غذا مصرف کنید. این دارو ممکن است در ابتدا معده شما را ناراحت کند یا باعث اسهال شود، اما مصرف آن با غذا این اثرات را کاهش می‌دهد.

چند کیلو لاغری با قرص متفورمین امکان پذیر است؟

برخی پزشکان ممکن است  قرص متفورمین را به صورت نسخه خارج از مجوز (off-label) تجویز کنند، اما به دلیل وجود داروهای تخصصی‌تر برای کاهش وزن، این کار رایج نیست.

مقایسه میزان کاهش وزن با داروهای موجود :

• متفورمین: حدود ۲.۱ کیلوگرم طی ۲ سال
• مونجارو (Tirzepatide) : بین ۱۶.۱ تا ۲۳.۶ کیلوگرم طی ۷۲ هفته
• وگویی (Semaglutide): حدود ۱۵.۳ کیلوگرم طی ۶۸ هفته
• نِوُلات (Liraglutide): حدود ۸.۴ کیلوگرم طی ۵۶ هفته

ارتباط بین متفورمین و اختلالات خوردن

مصرف متفورمین برای کاهش وزن می‌تواند نشانه‌ای از رفتارهای اختلال خوردن یا حتی یک اختلال خوردن بالینی مانند آنورکسیا، بولیمیا یا اختلال پرخوری باشد، به‌ویژه اگر علائم دیگری از اختلال خوردن را تجربه کنید. بسته به نوع اختلال، این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• روزه‌داری
• محدودیت شدید غذایی
• حذف کامل گروه‌های غذایی یا انواع غذا
• تصویر بدنی تحریف‌شده
• عزت نفس پایین
• استفراغ خودخواسته
• سوء مصرف ملین‌ها
• ورزش اجباری
• ترس بیمارگونه از افزایش وزن

عوارض قرص متفورمین برای لاغری

شایع‌ترین عوارض (در حدود ۱ نفر از هر ۱۰۰ نفر):

• حالت تهوع یا استفراغ
• دل‌درد
• اسهال
• کاهش اشتها
• طعم فلزی در دهان

یکی دیگر از عوارض شایع، کمبود ویتامین B12 است که می‌تواند باعث کم‌خونی شود. علائم آن شامل خستگی، ضعف عضلانی، زخم دهانی، زبان قرمز و دردناک، رنگ‌پریدگی یا زردی پوست و مشکلات بینایی است.

در موارد نادر (۱ نفر از هر ۱۰,۰۰۰ نفر) ممکن است عوارض جدی رخ دهد که نیاز به مراجعه فوری به پزشک یا اورژانس دارد، مانند:

• تنفس سریع یا سطحی
• خستگی شدید
• لرز یا احساس سرما
• ضربان قلب آهسته
• زردی چشم یا پوست

جایگزین‌های متفورمین برای لاغری

تزریقی‌ها:

استفاده از آمپول های لاغری با تجویز پزشک می‌تواند در لاغری برای افراد بدون دیابت نیز تاثیرگذار باشد.

1. آمپول مانجارو (Tirzepatide): تزریق هفتگی، کاهش اشتها و ایجاد سیری طولانی‌تر.
2. وگویی (Semaglutide): تزریق هفتگی، تقلید هورمون GLP-1 برای کاهش اشتها.
3. نِوُلات (Liraglutide): تزریق روزانه، کاهش اشتها و افزایش احساس سیری.

قرص‌ها:

1. اورلیستات (Orlistat): سه بار در روز همراه غذا، جذب چربی را کاهش می‌دهد.
2. الی (Alli): بدون نسخه، حاوی دوز کمتر اورلیستات.
3. زنیکال (Xenical): نسخه‌ای از اورلیستات با دوز بالاتر.

سؤالات متداول :

آیا اوزمپیک برای کاهش وزن مؤثرتر از متفورمین است؟

این دو دارو به روش‌های مختلفی برای کنترل قند خون و کمک به کاهش وزن عمل می‌کنند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که سماگلوتاید (اوزمپیک) مصرف می‌کنند، به طور متوسط ۸.۴ تا ۱۰.۴ پوند (حدود ۳.۸ تا ۴.۷ کیلوگرم) وزن کم می‌کنند. در یک مطالعه بزرگ و بلندمدت، افرادی که متفورمین مصرف کردند، به طور متوسط ۵.۵ پوند (حدود ۲.۵ کیلوگرم) وزن کم کردند. گاهی پزشکان سماگلوتاید و متفورمین را با هم تجویز می‌کنند تا کاهش وزن را به حداکثر برسانند.

آیا افراد غیر دیابتی هم می‌توانند متفورمین مصرف کنند؟

بله، مخصوصاً برای افراد مبتلا به پیش‌دیابت یا اضافه‌وزن، متفورمین می‌تواند به کاهش وزن جزئی و پیشگیری از دیابت کمک کند.

تفاوت اوزمپیک (Ozempic) و متفورمین چیست؟

اوزمپیک:  تزریقی هفتگی، اشتها را کاهش داده و سرعت تخلیه معده را کم می‌کند.

متفورمین:  قرص خوراکی، حساسیت بدن به انسولین را افزایش می‌دهد و اشتها را به شکل غیرمستقیم کنترل می‌کند.