کدام داروها اعتیاد آور هستند؟

داروهای اعتیاد آور

داروهای تجویزی معمولاً برای درمان شرایط پزشکی مختلف تجویز می‌شوند. متأسفانه، این داروها می‌توانند خطرات جدی‌ای نیز داشته باشند. برخی از داروهای تجویزی ممکن است اعتیادآور باشند و منجر به سوءمصرف شوند. سوءمصرف داروهای تجویزی به معنای مصرف دارو به روشی است که با آنچه پزشک تجویز کرده، متفاوت است. سوءمصرف داروها می‌تواند منجر به عواقب سلامت کوتاه‌مدت و بلندمدت زیادی شود. به عنوان مثال، در کوتاه‌مدت، داروهای اوپیوئیدی می‌توانند باعث خواب‌آلودگی و تهوع شوند. در مصرف بلندمدت، اوپیوئیدها می‌توانند منجر به یبوست و مشکلات تنفسی شوند. در این وبلاگ، به برخی از داروهای اعتیاد آور پرداخته و اهمیت استفاده دقیق از آنها مطابق تجویز پزشک را توضیح خواهیم داد.

وابستگی دارویی چیست؟

وابستگی دارویی نوعی بیماری است که می‌تواند بر مغز و رفتار شما تأثیر بگذارد و کنترل استفاده از دارو را برایتان دشوار می‌کند. برخی افراد به مواد مخدر تفریحی غیرقانونی مانند کوکائین یا هروئین اعتیاد پیدا می‌کنند. با این حال، این امکان نیز وجود دارد که به داروهایی که پزشک شما تجویز کرده است اعتیاد پیدا کنید. اگر به داروی تجویزی اعتیاد پیدا کنید، ممکن است به طور مداوم آن را مصرف کنید، حتی زمانی که باعث آسیب به شما می‌شود.

برخی داروهای تجویزی نسبت به بقیه بیشتر اعتیادآور هستند. بیشتر داروهای اعتیادآور بر سیستم پاداش مغز تأثیر می‌گذارند و آن را با دوپامین پر می‌کنند. این باعث ایجاد یک احساس لذت‌بخش می‌شود که می‌تواند شما را ترغیب به مصرف دوباره دارو کند. با گذشت زمان، ممکن است به دارو وابسته شوید تا احساس خوبی داشته باشید.

علائم اعتیاد به داروها

اعتیاد به داروها می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• نیاز به استفاده مرتب از دارو، یا استفاده از مقدار بیشتری از آن برای مقابله با مسائل روزمره
• مصرف بیشتر از دارو نسبت به میزان تجویز شده
• میل و تمایل شدید به استفاده از دارو
• احساس اضطراب به دلیل عدم دسترسی به دارو
• صرف زمان زیاد برای تهیه، استفاده یا بهبودی از اثرات دارو
• سختی در کاهش یا متوقف کردن استفاده از دارو
• ادامه مصرف دارو حتی زمانی که می‌دانید مشکل دارید
• تجربه علائم ترک، احساسات ناخوشایند و بیماری به هنگام توقف مصرف دارو
• احساس شرم یا قضاوت زمانی که داروساز یا پزشک شما می‌خواهند میزان مصرف دارو را بررسی کنند

چه عواملی باعث وابستگی دارویی می‌شود؟

روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند باعث اعتیاد به داروها شود. مانند الکل یا نیکوتین، برخی داروها می‌توانند احساس خوبی ایجاد کنند و انگیزه قوی برای استفاده مجدد از آن‌ها به وجود آورند.

اگر به دارویی وابسته باشید، عدم مصرف آن می‌تواند باعث علائم ترک شود. ترک می‌تواند ناخوشایند باشد و بنابراین ممکن است مصرف آن ادامه یابد. این موضوع می‌تواند منجر به چرخه‌ای از اعتیاد شود زیرا نیاز به مصرف بیشتر و بیشتر دارو برای احساس خوب کردن وجود دارد. برخی از اعتیادها ممکن است ژنتیکی باشند و در خانواده شما وجود داشته باشند.

اعتیاد  همچنین می‌تواند یک راه برای فرار از مشکلات سخت زندگی مانند بیکاری، فقر، استرس یا مشکلات روابط باشد. همچنین برخی داروهای خواب آور می‌توانند جزو داروهای اعتیاد آور باشند. در نتیجه قبل از مصرف حتما باید نسبت به این موضوع آگاه باشید.

چه نوع داروهایی ممکن است منجر به اعتیاد شوند؟

برخی داروها فقط باید برای مدت کوتاهی (چند روز یا چند هفته) مصرف شوند به دلیل احتمال اعتیاد به آن‌ها. این داروها ممکن است خاصیت تغییر دهنده ذهن داشته باشند. مصرف این داروها نیاز به تجویز پزشک دارد و محدودیتی در مقدار داروهایی که می‌توانید دریافت کنید، وجود دارد.

حال که برخی از خطرات استفاده نادرست از داروها را بررسی کردیم، بیایید نگاهی به برخی از داروهای تجویزی که خطر اعتیاد بیشتری دارند بیندازیم و هنگام مصرف آن‌ها باید احتیاط بیشتری به خرج دهید.

اوپیویدها:

اوپیویدها در درمان درد بسیار مؤثرند، اما می‌توانند اعتیادآور نیز باشند. این داروها بر گیرنده‌های اوپیوید در مغز و نخاع تأثیر می‌گذارند تا مقدار دردی که احساس می‌کنید کاهش یابد.

متأسفانه، اوپیویدها همچنین بر مرکز پاداش در مغز تأثیر می‌گذارند. این بدان معناست که زمانی که برخی افراد اوپیوید مصرف می‌کنند، ممکن است احساس شادی یا نشئگی شدید را تجربه کنند. وقتی یک دارو باعث ایجاد این احساسات می‌شود، به مغز سیگنال می‌دهد که دوباره آن را مصرف کند و این امر خطر سوءمصرف را افزایش می‌دهد.

به دلیل اینکه اوپیویدها می‌توانند بر مرکز پاداش مغز تأثیر بگذارند، خطر وابستگی و سوءمصرف آن‌ها بسیار بالا است. بنابراین بسیار مهم است که تنها طبق دستور پزشک و برای کمترین زمان ممکن (برای دردهای غیرمزمن) از این داروها استفاده کنید. داروهای تجویزی رایج اوپیویدها عبارتند از:

• هیدروکدون (موجود در نروکو و ویکودین)
• اکسی‌کدون (موجود در اکسی‌کانتین و پرکوسِت)
• فنتانیل
• کدئین

کدئین معمولاً همراه با داروهای دیگر مانند استامینوفن یا پروتامین برای درمان دردهای کمتر شدید یا سرفه استفاده می‌شود، بنابراین ممکن است بدون اینکه متوجه شوید، دارویی حاوی اوپیوید مصرف کنید. حتماً برچسب نسخه خود را بررسی کنید و اگر مطمئن نیستید که داروی شما حاوی اوپیوید است، از داروساز یا پزشک خود سؤال کنید.

بنزودیازپین‌ها:

بنزودیازپین‌ها جزء گروهی از داروهای آرام‌بخش سیستم عصبی مرکزی (CNS) هستند. این داروها با تأثیر بر گیرنده‌های گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA) در مغز، فعالیت مغز را کند کرده و ما را آرام و خواب‌آور می‌کنند. از این داروها برای درمان شرایط مختلف روانی، مانند اضطراب و مشکلات موقت خواب استفاده می‌شود.

علاوه بر مؤثر بودن در درمان این شرایط، بنزودیازپین‌ها می‌توانند اعتیادآور باشند و اگر به‌طور ناگهانی قطع شوند، ممکن است علائم ترک ایجاد کنند. این داروها به‌دلیل تأثیرات طولانی‌مدت، می‌توانند باعث وابستگی فیزیکی شوند زیرا بدن به آن‌ها عادت می‌کند. این ویژگی خطر سوءمصرف و اختلالات استفاده از مواد (SUD) را افزایش می‌دهد. نمونه‌هایی از بنزودیازپین‌های رایج تجویزی عبارتند از:

• کلونازپام (کلونوپین)
• آلپرازولام (زاناکس)
• دیازپام (والیوم)

باربیتورات‌ها:

باربیتورات‌ها دسته‌ای از داروها هستند که امروزه کمتر استفاده می‌شوند. این داروها مشابه بنزودیازپین‌ها بر گیرنده‌های GABA تأثیر می‌گذارند. مانند بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها آرام‌بخش‌های سیستم عصبی مرکزی هستند و می‌توانند برای اختلالات خواب یا تشنج‌ها استفاده شوند. به‌دلیل خطرات و عوارض بیشتر نسبت به گزینه‌های جایگزین، این داروها دیگر به‌عنوان اولین گزینه درمانی در نظر گرفته نمی‌شوند.

• باربیتورات‌ها نیز می‌توانند جزو داروهای اعتیاد آور باشند و نسبت به بنزودیازپین‌ها خطر اوردوز بالاتری دارند. یکی از باربیتورات‌هایی که برای درمان تشنج‌ها استفاده می‌شود، فنوباربیتال است.
• همچنین بوتالبیتال که در داروهای تجویزی معمول برای میگرن ترکیب می‌شود، یکی از باربیتورات‌ها است. بوتالبیتال همراه با داروهایی مانند کافئین، استامینوفن، آسپرین یا کدئین تجویز می‌شود و تحت برندهای فیوروسِت و فیورنال قرار دارد.

برخی از این داروهای ترکیبی به‌عنوان مواد کنترل‌شده شناخته می‌شوند و خطر سوءمصرف و وابستگی دارند. اگر مطمئن نیستید که دارویی که مصرف می‌کنید شامل باربیتورات است، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

محرک‌ها:

محرک‌ها، که به نام محرک‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) نیز شناخته می‌شوند، می‌توانند هوشیاری، توجه و انرژی را افزایش دهند. این داروها با بالا بردن سطوح برخی مواد شیمیایی مغز، از جمله نوراپی‌نفرین و دوپامین، عمل می‌کنند. محرک‌ها بیشتر برای درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و نارکولپسی استفاده می‌شوند، اما می‌توانند برای درمان برخی انواع افسردگی شدید نیز تجویز شوند.

به‌دلیل تأثیرات این داروها بر دوپامین، محرک‌ها می‌توانند اعتیادآور باشند. دوپامین به‌عنوان «هورمون احساس خوب» شناخته می‌شود زیرا در مرکز پاداش مغز نقش دارد و ما را به تکرار کارهایی که باعث ایجاد احساس خوشایند می‌شود، تشویق می‌کند. برخی داروها که دوپامین یا اثرات آن را تقویت می‌کنند، خطر وابستگی و اختلالات استفاده از مواد را دارند، زیرا دوپامین اضافی می‌تواند مغز ما را به مصرف بیشتر دارو ترغیب کند.

محرک‌ها انواع مختلفی دارند. دو دسته اصلی عبارتند از:

• آمفتامین‌ها (مانند آدرال و ویوانس)
• متیل‌فنیدات‌ها (مانند ریتالین و کانسرتا)

داروهای خواب آور اعتیاد آور

بیشتر داروهای درمان بی‌خوابی (مشکلات خواب) می‌توانند اعتیاد آور باشند:

• اِززوپیکلون (Lunesta)
• زالپلون (Sonata)
• زولپیدم (Ambien)
• دیازپام
• تمازپام
• نیترازپام

بهتر است این قرص خواب ها را هر روز یا بیش از چند هفته استفاده نکنید.

سایر داروهای اعتیاد آور

داروهای تجویزی دیگر که می‌توانند اعتیادآور باشند:

• برخی از داروهای شل‌کننده عضلات: مانند کاریسوپروپول (Soma)
• بیشتر داروهای درمان بی‌خوابی (مشکلات خواب): مانند اِززوپیکلون (Lunesta)، زالپلون (Sonata)، و زولپیدم (Ambien)
• برخی از داروهای کاهش وزن: مانند فنتامین (Adipex-P)
• داروهای هورمون درمانی: مانند تستوسترون تزریقی و موضعی
• برخی از داروهای درمان اختلال استفاده از اوپیویدها: مانند بوپرنورفین (Suboxone)

مهم است که همیشه داروی خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید و قبل از شروع هر داروی جدید، نگرانی‌های خود در مورد وابستگی یا تحمل دارو را با پزشک خود در میان بگذارید. هیچگاه به‌طور خودسرانه دارویی را قطع نکنید، زیرا داروهای اعتیادآور معمولاً می‌توانند باعث علائم ترک شوند اگر آن‌ها را به‌طور ایمن و تدریجی قطع نکنید.

وابستگی به داروهای اعتیاد آور چگونه درمان می‌شود؟

در صورتی که به داروها اعتیاد داشته باشید، درمان شامل موارد زیر می‌شود:

• تغییرات در سبک زندگی
• کاهش تدریجی دوز دارو
• مشاوره، کمک به مسائل زمینه‌ای که منجر به اعتیاد شده‌اند
• حمایت از بهبودی
• سم‌زدایی در بیمارستان یا کلینیک

چگونه می‌توان از وابستگی دارویی جلوگیری کرد؟

اگر دارویی برای درد، استرس، مشکلات خواب یا اضطراب تجویز شده است، می‌توانید از پزشک خود بپرسید که آیا احتمال اعتیاد به آن دارو وجود دارد یا خیر. داروهای خود را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید و هرگز داروهای تجویز شده برای دیگران را مصرف نکنید.

عوارض وابستگی به داروهای اعتیاد آور

اعتیاد به داروها می‌تواند تأثیرات منفی زیادی داشته باشد زیرا به دست آوردن و مصرف دارو به مهم‌ترین اولویت زندگی تبدیل می‌شود و فعالیت‌ها یا روابط دیگر در زندگی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. ممکن است:

• از انجام مسئولیت‌ها و وظایف در محل کار، خانه یا مدرسه باز بمانید.
• از فعالیت‌های اجتماعی یا تفریحی دست بکشید.
• به دلیل خواب‌آلودگی یا تشخیص نادرست، دچار تصادف شوید.
• دچار اوردوز و بیماری یا حتی مرگ شوید.

شما می‌توانید روی دانشنامه دارویی کلیک کنید و نام داروی مصرفی خود را وارد نمایید. اطلاعات کامل دارو برای شما نمایش داده می‌شود. حتما قبل از مصرف داروها نسبت به ترکیبات آن‌ها آگاه باشید.

این تنها یکی از خدمات سامانه داروگ است! شما می‌توانید برای تهیه داروهای کمیاب به بانک اطلاعاتی دقیق و به روز داروگ دسترسی داشته باشید. برای این منظور روی لینک درج شده کلیک نمایید.