اسپری تنفسی چیست؟ انواع، نحوه مصرف و عوارض

اسپری تنفسی چیست؟

اسپری تنفسی یک دستگاه کوچک و دستی است که دارو را مستقیماً به ریه‌های شما منتقل می‌کند. اسپری‌ها می‌توانند به صورت پودر خشک، دوزبندی ‌شده (پرفشار) یا مه نرم باشند. رایج‌ترین انواع اسپری حاوی داروهایی هستند که به باز شدن مجاری تنفسی کمک کرده یا التهاب در ریه‌ها را کاهش می‌دهند. این دستگاه‌ها معمولاً برای درمان آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) استفاده می‌شوند، اما ممکن است پزشکان آن‌ها را برای بیماری‌های دیگر نیز تجویز کنند. داروهای رایج استنشاقی شامل برونکودیلاتورها (گشادکننده‌های مجاری تنفسی) و کورتیکواستروئیدها هستند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر انواع، نحوه مصرف، عوارض جانبی وکاربردهای اسپری تنفسی خواهیم پرداخت. جهت استعلام دارو از داروخانه مانند انواع اسپری‌های تنفسی می‌توانید روی لینک کلیک کنید.

مقایسه اسپری تنفسی و نبولایزر

اسپری‌ها و نبولایزرها هر دو ابزارهایی هستند که برای رساندن دارو به ریه‌ها، به‌ویژه در بیماری‌های تنفسی مانند آسم یا COPD، کاربرد دارند. با این حال، تفاوت‌های مهمی میان آن‌ها وجود دارد.

اسپری تنفسی ابزاری کوچک، قابل حمل و بدون نیاز به برق است. این دستگاه معمولاً دارو را به صورت پودر خشک یا ذرات معلق در هوا (افشانه) به مجاری تنفسی می‌رساند. برخی از مدل‌ها نیز از فناوری تولید مه نرم برای انتقال داروی مایع استفاده می‌کنند.

در مقابل، نبولایزر وسیله‌ای بزرگ‌تر است که معمولاً با استفاده از برق یا باتری کار می‌کند. داروی مایع در این دستگاه به‌صورت مه ریز در می‌آید و بیمار آن را از طریق ماسک یا دهانه مخصوص، طی چند دقیقه استنشاق می‌کند. برخلاف اسپری که باید در یک نفس عمیق استفاده شود، استفاده از نبولایزر نیازی به هم‌زمانی خاص بین دم و دارورسانی ندارد و برای کودکان یا سالمندانی که توانایی هماهنگ‌سازی تنفس ندارند، مناسب‌تر است.

 کاربرد و موارد مصرف اسپری تنفسی

افرادی که دچار بیماری‌های مزمن ریوی هستند که تنفس آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مانند آسم یا بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) بیشتر از اسپری‌های تنفسی استفاده می‌کنند. برخی اسپری‌ها به‌صورت روزانه برای پیشگیری یا کنترل علائم استفاده می‌شوند، و اسپری‌های سریع‌الاثر در مواقع حمله آسم یا تشدید COPD به کار می‌روند.

پزشکان گاهی آن‌ها را برای درمان عفونت‌های تنفسی مانند برونشیت نیز تجویز می‌کنند. همچنین در درمان بیماری‌های زیر هم ممکن است از اسپری تنفسی استفاده شود:

• فیبروز کیستیک (Cystic Fibrosis)
• دیابت
• آنفلوآنزا
• بیماری پارکینسون
• اسکیزوفرنی

آیا کسی که آسم ندارد هم می‌تواند از اسپری استفاده کند؟

بله، پزشکان ممکن است اسپری‌های نجات و کورتیکواستروئیدهای استنشاقی را برای بیماری‌های تنفسی غیر از آسم نیز تجویز کنند. اما مانند هر داروی دیگری، تنها باید از اسپری‌ای استفاده کنید که برای شما تجویز شده است.

انواع اسپری‌های تنفسی

انواع دستگاه‌های استنشاقی شامل اسپری‌های دوزبندی‌شده فشاری (pMDI)، اسپری‌های پودری خشک (DPI) و اسپری‌های مه نرم (Soft Mist Inhalers) هستند.

اسپری‌های دوزبندی ‌شده (Metered Dose Inhalers – MDI یا pMDI)

این نوع اسپری که گاهی به آن‌ها پافر هم می‌گویند، دارو را در یک قوطی فشرده نگه می‌دارند. قوطی درون یک محفظه دستی با دهانه قرار دارد. وقتی قوطی را فشار می‌دهید، یک ماده پیشران (propellant) باعث خارج شدن دوز دارو به شکل پاف از دهانه می‌شود. با دنبال کردن دستورالعمل، باید پاف را از طریق دهان استنشاق کنید تا دارو به ریه‌ها برسد. MDI در هر بار استفاده یک دوز مشخص از دارویی را که درون قوطی قرار دارد خارج می‌کند.

اسپری‌های پودری خشک (Dry Powder Inhalers – DPI)

این نوع اسپری دارو را به‌صورت پودر درون کپسول یا محفظه‌هایی نگهداری می‌کند که در زمان استفاده فعال می‌شوند. برخلاف MDI، در DPI از ماده پیشران استفاده نمی‌شود. شما باید با یک نفس سریع و عمیق پودر دارو را از دستگاه بیرون بکشید و وارد ریه‌ها کنید.

شکل ظاهری DPI معمولاً به صورت لوله‌ای یا دیسکی است و دهانه‌ای برای تنفس دارد. برخی مدل‌ها محفظه‌ای برای قرار دادن دارو دارند. دستورالعمل استفاده بسته به برند و نوع دستگاه متفاوت است.

اسپری‌های مه نرم (Soft Mist Inhalers – مانند Respimat)

این اسپری‌ها داروی مایع را به صورت مه ریز درمی‌آورند. شما مه را از دهان استنشاق می‌کنید تا دارو به ریه‌ها برسد.

انواع اسپری تنفسی برای آسم

پزشکان معمولاً کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS) را برای پیشگیری از علائم آسم تجویز می‌کنند، همراه با یک اسپری نجات برای تسکین سریع حملات. اگر داروهای ICS برای کنترل آسم کافی نباشند، ممکن است یک برونکودیلاتور بلنداثر اضافه شود، مانند:

• آگونیست بتا-۲ طولانی اثر (LABA)
• آنتاگونیست موسکارینی طولانی اثر (LAMA)

انواع اسپری تنفسی برای سرفه

برای مدیریت سرفه، اسپری‌هایی ترکیبی از LABA،  LAMA و/یا کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS) تجویز می‌شوند. از جمله:

• فلوتیکازون/سالمترول (Advair)
• بودزوناید/فورموترول (Symbicort)
• فلوتیکازون/اومکلیدینیوم/ویلانترول (Trelegy)

همچنین، پزشکان برای زمان‌هایی که تنفس بدتر می‌شود، یک اسپری نجات نیز تجویز می‌کنند.

چه داروهایی در اسپری‌های تنفسی وجود دارند؟

داروهای استنشاقی برای درمان بیماری‌های تنفسی شامل داروهایی برای تسکین فوری در زمان حمله یا تشدید بیماری، و داروهایی برای مصرف روزانه به‌منظور کنترل علائم یا پیشگیری از حمله هستند. این داروها شامل:

• برونکودیلاتورهای کوتاه‌اثر (Short-acting bronchodilators)
• برونکودیلاتورهای بلنداثر (Long-acting bronchodilators)
• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (Inhaled corticosteroids – ICS)
• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS)

رایج‌ترین اسپری تنفسی تجویزی چیست؟

آلبوترول (Albuterol) رایج‌ترین داروی استنشاقی تجویزی است. پزشکان معمولاً برونکودیلاتورهای کوتاه‌اثر (یا اسپری‌های نجات) را برای آسم و  COPD تجویز می‌کنند. گاهی هم این داروها برای بیماری‌های تنفسی دیگر مثل برونشیت تجویز می‌شوند. این اسپری‌ها در مواقع تنگی نفس، تسکین سریع فراهم می‌کنند.

مزیت استفاده از اسپری‌های تنفسی

• دارو را مستقیماً به ریه‌ها می‌رساند.
• درمان‌های روزانه می‌توانند علائم بیماری‌های مزمن تنفسی را کنترل کنند.
• اسپری‌های نجات می‌توانند در حمله‌های تنفسی مجاری هوا را باز کنند تا شرایط اورژانسی مدیریت شود.

نحوه استفاده از اسپری تنفسی

نحوه استفاده از اسپری دوزبندی‌شده:

استفاده نادرست از این اسپری‌ها بسیار رایج است. اگر هم‌زمانی مناسب بین دم و خروج دارو وجود نداشته باشد، دارو به ریه‌ها نمی‌رسد.

دستورالعمل را دقیقاً دنبال کنید. از پزشک بخواهید روش استفاده را به شما نشان دهد. درباره‌ی استفاده از اسپيسر (وسیله‌ای برای کمک به استنشاق درست) سؤال کنید.

نحوه استفاده اسپری پودری خشک:

برای استفاده از DPI، باید بتوانید عمیق و سریع نفس بکشید. برخی افراد ممکن است توانایی استفاده از این نوع اسپری را نداشته باشند.

• از پزشک بخواهید نحوه‌ی استفاده را نشان دهد.
• اگر نگران توانایی خود برای استفاده از آن هستید، با پزشک صحبت کنید.

چند پاف از اسپری تنفسی کافی است؟

هرگز بیشتر از مقدار تجویز‌شده توسط پزشک، از اسپری استفاده نکنید. بسیاری از اسپری‌ها دارای شمارنده دوز هستند تا تعداد دفعات مصرف را دنبال کنید. اگر احساس می‌کنید به داروی بیشتری نیاز دارید یا علائم شما کنترل نمی‌شود، حتماً با پزشک مشورت کنید.

اسپری تنفسی کودکان

اسپری‌های تنفسی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان آسم کودکان و سایر بیماری‌های تنفسی در سنین پایین هستند. استفاده صحیح از این اسپری‌ها می‌تواند به کنترل علائم، کاهش حملات تنفسی و بهبود کیفیت زندگی کودک کمک کند. داروهای رایج در اسپری کودکان شامل:

• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS)
  مانند بودزوناید (Pulmicort)  برای کنترل و پیشگیری از التهاب روزانه.
• برونکودیلاتورهای کوتاه‌اثر (SABA)
  مانند آلبوترول- Ventoli) (ProAir برای تسکین سریع هنگام حمله آسم.

همیشه از اسپيسر استفاده کنید (به‌ویژه برای زیر ۶ سال). کودک باید بعد از مصرف اسپری کورتونی، دهانش را با آب بشوید تا از عوارضی مانند برفک دهان جلوگیری شود. والدین یا مراقب کودک باید آموزش کامل ببینند و استفاده درست را از پزشک یا پرستار یاد بگیرند. اسپری باید طبق دستور پزشک و با زمان‌بندی منظم مصرف شود.

اسپری تنفسی خارجی

برندهای مختلفی برای اسپری‌های تنفسی خارجی وجود دارند که معروف‌ترین و معتبرترین آن‌ها در سطح جهانی به شرح زیر هستند:

Ventolin (ونتولین):

این برند یکی از محبوب‌ترین اسپری‌های تنفسی است که برای درمان آسم و بیماری‌های تنفسی استفاده می‌شود. این اسپری حاوی سالبوتامول است که به گشادی مجاری هوایی کمک می‌کند.

Symbicort (سیمبیکورت):

این برند معمولاً برای درمان آسم و بیماری‌های مزمن انسدادی ریه (COPD) استفاده می‌شود و ترکیبی از بودزوناید (یک کورتیکواستروئید) و فورموترول (یک برونکودیلاتور) است.

Flixotide (فلیکستاید):

این اسپری حاوی فلوئوتیکازون است که برای پیشگیری از حملات آسم و درمان بیماری‌های تنفسی مزمن استفاده می‌شود.

Seretide (سراتاید):

این اسپری مشابه سیمبیکورت است و ترکیبی از فلوتیکازون (کورتیکواستروئید) و سالمترول (برونکودیلاتور) دارد.

Atrovent (آترونت):

این اسپری حاوی ایپراتروپیوم بروماید است که برای درمان COPD و دیگر بیماری‌های تنفسی به کار می‌رود و معمولاً برای کاهش التهاب مجاری تنفسی استفاده می‌شود.

Proventil (پروونتیل):

این برند برای کاهش تنگی نفس و حملات آسم استفاده می‌شود. حاوی سالبوتامول است که به باز شدن مجاری تنفسی کمک می‌کند.

Pulmicort (پولمیکورت):

این اسپری حاوی بودزوناید است که برای درمان آسم و التهاب‌های مجاری تنفسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این برندها به طور کلی برای درمان بیماری‌های تنفسی مانند آسم، COPD، برونشیت مزمن و دیگر مشکلات تنفسی طراحی شده‌اند و معمولاً تحت نظر پزشک استفاده می‌شوند.

عوارض اسپری تنفسی

کورتیکواستروئیدهای استنشاقی که برای درمان آسم و بیماری‌های تنفسی دیگر استفاده می‌شوند، به کاهش التهاب در راه‌های هوایی کمک کرده و علائم را تسکین می‌دهند. با این حال، ممکن است این داروها عوارض جانبی داشته باشند که قابل پیشگیری و درمان هستند.

گرفتگی صدا

برخی از افراد پس از استفاده از این اسپری‌ها دچار گرفتگی صدا می‌شوند که ممکن است به دلیل اثر دارو بر روی تارهای صوتی باشد. این مشکل معمولاً موقتی است و بعد از چند روز یا یک هفته بهبود می‌یابد. در صورت استفاده زیاد، ممکن است اسید معده به گلو برگردد و سبب درد و تورم در تارهای صوتی شود.

عفونت قارچی دهان (برفک دهانی)

این اسپری‌ها می‌توانند احتمال ابتلا به برفک دهانی (عفونت قارچی داخل دهان) را افزایش دهند. علائم آن شامل درد گلو، لکه‌های سفید در دهان و از دست دادن حس چشایی است. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است بعد از استفاده از اسپری دهان خود را شستشو دهید.

پوکی استخوان

مصرف طولانی مدت دوزهای بالای این اسپری‌ها می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان‌ها شود و خطر شکستگی را افزایش دهد. برای پیشگیری، توصیه می‌شود که افراد از رژیم غذایی غنی از کلسیم استفاده کرده و ورزش‌های مقاومتی را در برنامه روزانه خود قرار دهند.

مشکلات بینایی

استفاده مستمر از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات بینایی مانند آب مروارید یا گلوکوما (افزایش فشار داخل چشم) را افزایش دهد. این مشکلات ممکن است باعث تاری دید، حساسیت به نور و درد چشم شوند. در صورت بروز چنین علائمی، نیاز است که درمان تغییر یابد یا اقدامات درمانی اضافی انجام شود.

اگر علائم غیرعادی مشاهده کردید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت نیاز، درمان شما اصلاح شود.

عوارض اسپری تنفسی برای کودکان

اسپری‌های تنفسی وقتی به‌درستی و طبق دستور پزشک استفاده بشوند، معمولاً ایمن هستند. اما مانند هر دارویی، ممکن است برخی عوارض جانبی داشته باشند این عوارض عبارتند از:

• خشکی دهان و گلو به‌ویژه در اسپری‌های کورتونی (مانند بودزوناید یا فلوتیکازون)
• برفک دهانی (قارچ دهان – کاندیدیازیس دهانی)
• سرفه یا گرفتگی صدا
• افزایش ضربان قلب یا لرزش دست بیشتر در اسپری‌هایی (مثل آلبوترول) دیده می‌شود
• بی‌قراری یا تحریک‌پذیری برخی کودکان ممکن است بعد از مصرف اسپری (به‌خصوص آلبوترول) کمی پرانرژی یا بی‌قرار بشوند
• افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های تنفسی (مثل ذات‌الریه)

خطرات و عوارض احتمالی استفاده از اسپری تنفسی

استفاده از برونکودیلاتورهای بلنداثر بدون کورتیکواستروئید استنشاقی در آسم، می‌تواند خطر مرگ ناشی از حمله‌ی آسم را افزایش دهد. استفاده از ICS در بیماران COPD ممکن است خطر ابتلا به ذات‌الریه (پنومونی) را افزایش دهد. همچنین استفاده نادرست از دستگاه، یکی از رایج‌ترین مشکلات است.

نحوه تهیه انواع اسپری تنفسی خارجی و ایرانی

با توجه به کمبود انواع اسپری تنفسی خارجی در داروخانه‌ها، برای تهیه این محصولات می‌توانید به سامانه داروهای کمیاب داروگ مراجعه فرمایید. همچنین جهت استعلام اسپری تنفسی ایرانی و خارجی در داروخانه‌های سطح کشور در مدت زمان کوتاه می‌توانید از منو روی خدمت تهیه داروهای کمیاب کلیک نمایید. جهت اطلاع بیشتر می‌توانید با کارشناسان ما در تماس باشید. استعلام دارو در داروگ در کمترین زمان ممکن انجام میشود و اطلاعات به روز و معتبر هستند.